Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы І літаратуры філіял «Інстытут мовы І літаратуры імя Якуба Коласа І Янкі Купалы»

ДЗІЎЧАНЁШКА ж. Дзяўчынка. Была дзіўчанёшкуй, то зрэб’е прала. Неўгадава. ДЗІФЦЕРЫ́Й

Спампаваць 6.25 Mb.

старонка	27/51
Дата канвертавання	15.05.2016
Памер	6.25 Mb.

1 ... 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 51

ДЗІЎЧАНЁШКА ж. Дзяўчынка. Была дзіўчанёшкуй, то зрэб’е прала. Неўгадава.

ДЗІФЦЕРЫ́Й, ДЗІФЦЕРЫ́Т м. Дыфтэрыя. Дзіфцерый – у сабе воздуху ўзяць не можыць дъчка. Затапі́ла я шчыт, масла разагрэла цёпла-цёпла, мёду і дала выпіць. Нямойта. Дзіфцерыт у яе быў. Гарадзец.

ДЗІЦЯ́ н., ДЗЕ́ЦІ мн. 1. Дзіця. Хай вам бог дасць, каб вашы дзеці так асталі́ся! Запруддзе. Маі́м дзяцём трыпкача ні пупыдала, я ня бі́ла. Каралі. Дзіцям – дзецкі падход. Каралевічы. Дзяцём трэба дорага плаці́ць за хату. Ат пуду загъварвала дзіцём [дзецям]. Дзяцём там [на тым свеце] ні даюць яблык. Арэшніку там було многа, то нашчыпім, а тады зімой дзелім дзяцём. Партызаны. Глядзі́це, вы ня йдзі́це к дзіцям. Вялікі Азярэцк. Матка яе на пенсіі па дзіцях. Розмыслава, Чуцькі, Закур’е, Неўгадава. 2. Птушаня. Граза як ударыла, елку зламала, дзяцей буцяноў пабі́ла. Нямойта.

□ Малый дзіця спаць не даець, ад бальшога сам не заснеш. Забор’е. □ Малыя дзеці – малыя гора. Нямойта. □ Што хата без дзяцей, што ногі без лапцей. Каралевічы. □ Дзяцей гадуй – торбу гатуй. Марозаўка. □ Ні радзі́ў – ні дзіця, ні гудуваў – ні слуга! Багданава. □ Дзе многа нянек, дзіця бяз носа. Буй, Нямойта. □ Якая матка, такая дзіцятка. Гарадзец.

ДЗІЦЯНЁ н., ДЗІЦІНЯ́ТЫ мн. 1. Дзіця. А воўк ззаду дзіцянё схапі́ў. Партызаны. 2. Птушаня. Дзіціняты буцяна пабі́лісі [бурай заваліла елку з гняздом]. Нямойта.

ДЗІЦЯ́ТАЧКА н. Ласкавы зварот да асобы. Яны, дзіцятъчка, ня хочуць кароў дзіржаць. Було, дзіцятъчка, грыбоў многа летысь. Чуцькі.

ДЗІЦЯ́ТУХНА ж. Ласкавы зварот да дзіцяці. А мъя ты дзіцятухна. Міцюкова.

ДЗІЧ ж. Бародаўка, нарасць. Дзіч на руцэ вырасла. Дзіч, дзі́чка – эта адно і тожа. Запруддзе. Дзічы на руках бываюць. Гарадзец. Дайжа па руках дзічы былі́, пасадзі́ць кап цвыркуна, каб дзіч выеў. Калі́ дзічы на руках, адуванчыкі выціскаюць. Багданава. Дзічы на руках некаторыя вывязывалі. Нямойта. Трава была нападобіе як укроп, малако ідзець, ім змазвалі дзічы. Нямойта, Ракаў Засценак.

ДЗІЧ ж. зб. Дзічына, дзікія звяры. Дзі́чы ёсь троху: алень, къбан, козы ёсь. Марозаўка.

ДЗІЧ ж. Дзікі, пужлівы. Проста дзі́кая курыца, дзіч, а гетыя спакойныя, з рук будуць дзіўбаць. Вялікі Азярэцк.

ДЗІ́ЧКА ж. Бародаўка, нарасць. Дзіч, дзі́чка – эта адно і тожа. Запруддзе. Калі́ дзі́чкі на насу – дзі́кая мяса, то матка шыла у Каляды (павер’е). Чыстацел [каб] дзі́чкі выводзіць ім. Вялікі Азярэцк, Фасаўшчына. Чыстацел можна ад усяго, машся этым сокам када дзі́чкі [на руках]. Заазер’е, Сукрэмна. Дзі́чкі выкусъ^увалі цыркуны. Серкуці.

ДЗІ́ЧКА ж. Дзікая груша. Дзі́чка пасоджана нъ гародзі. Вялікі Азярэцк.

ДЗІЧЫ́НА ж. зб. Дзічына, дзікія звяры. Ўсякая дзічына у пушчы була. Дзі́чыны ў лесі многа було. Багданава.

ДЗІШАВЫ́ прым. Танны, недарагі. Дзішъвая гарэлка была любая. Запруддзе.

ДЗУГ-ДЗУГ-ДЗУГ выкл. Выразна, ціха стукнуць. Дзуг-дзуг-дзуг – у вакно. Савінічы.

ДЗЫН-ДЗЫН выкл. Гукі, якія перадаюць удары званочкаў. Калакольчыкі – дзын-дзын. Ульянавічы.

ДЗЮ-ДЗЮ-ДЗЮ выкл. 1. Выгукі, якімі падганяюць свіней. Е́слі гоніш парсюка, гаворыш дзю-дзю-дзю. Фасаўшчына. 2. Выгукі, якімі падзываюць свіней. Свінню клі́чуць: дзю-дзю-дзю. Вялікі Азярэцк.

ДЗЮ́БА ж. перан. Нос. Так піў, што дзюба ссінеіць. Міцюкова.

ДЗЮ́БКА, ДЗЮ́ПКА ж. 1. Дзюба. Дзюбкай курыца дзяўбецца. Курыца дзюпкай дзяўбець, па-руску клёў. Буй. Дзюб^пка у куры. Дзюпка – дзяўбець птушка. Багданава. Дзюб^пкай клюець зярно пятух. Розмыслава. Сарока ў дзюпку яйцо і пы^ънісла. Сянно, Вялікі Азярэцк, Серкуці. 2. Рот. Вады ў дзюпку уліла гусі́не. Каралевічы.

ДЗЮХ-ДЗЮХ выкл. Выразна, ціха стукнуць. Чуем у вакно: дзюх-дзюх кто-то. Савінічы.

ДЗЮ́ШКА-ДЗЮ́ШКА выкл. Выгукі, якімі падзываюць свінню (парася). Як уцячэць свіння, заву да сябе: дзюшка-дзюшка. Розмыслава.

ДЗЯБЁЛЫ, ДЗЮБА́ЛЫ прым. 1. Дзябёлы; крэпкі, дужы. Дзет быў дзюбалы, крэпкій, сам рубі́ў, сам імшыў. Міцюкова. Дзет быў такі́ дзюбалы, харошы. Кішуроўшчына. 2. Дужы, агрэсіўны. Стоіць усердзіць – яна дзеўка дзябёлая, дасць. Ульянавічы.

ДЗЯВО́СТВА н. Дзявоцтва. А гета шчэ дзявоства, як дзяўчынай была. Нямойта.

ДЗЯВО́ЦКІ, ДЗЯВО́ЧЧЫ прым. Дзявочы. Хай будзіць дзявоцкая фамі́лія. Баравікі. Дзявоччае фамі́лі я ні знала. Багданава.

ДЗЯВО́ШЧЫНА ж. Дзявоцтва. У маей дзявошчыне ета было. Гарадзец.

ДЗЯ́ГА ж. Рэмень. Дзягъю табе як дам. Багданава. Дзет, я ні найду твае дзягі. Фасаўшчына.

ДЗЯГНО́ н. 1. Страва, прыгатаваная з канапель. Патаўчэш, расцярэш вадой жмыхі́ тые, зварыш, цыбуліну, трошкі пасалі́ць, і дзягно. Ракаў Засценак. Дзягно с ка^ънапель, перамелюць, мука ёсць, замешваюць. Розмыслава, Запруддзе, Кляпчэва, Рэчкі, Чуцькі. 2. Страва з варанага канаплянага малачка. Дзягно варылі с кънапель, малачко такоё беленькаё. Багданава. Дзягно – смітана такая, таўклі́, варылі каноплі, збіралі пену перад полымем, дужа смашная. Марозаўка. Дзягно варылі: таўклі́ каноплі, злівалі мълако, з мълъка варылі дзягно. Пъставіць варыцца, станіць ускіпаць, збіраіць зверху, зноў варуць і збіраюць. Яно пахучае, бліны мъкалі. Дзягно дзелълі с кънапель, таўклі́ каноплі, змувалі мълако, з гэтъга мълъка варылі дзягно. Кішуроўшчына, Буй, Вялікі Азярэцк, Гарадзец, Дольдзева, Каралі, Партызаны, Рэчкі.

ДЗЯ́ДЗІНА ж. Жонка дзядзькі. Дзядзьку схарані́лі і дзядзіну за ім у нъгах. Баравікі, Закур’е.

ДЗЯ́ДЗЬКА м. 1. Дзядзька. Мы на полі ў дзядзькі былі́. Алексінічы. У сваты бралі свата, дзядзьку за свата, содзюць іх на куце. Леснікі. 2. Любы мужчына. Гэта прышоў тэй дзядзька, што летъм прыходзіў, сянні прышлі́. Міцюкова.

ДЗЯДО́К м. Калок (для кіравання крыгай). Дзядок у канцы крыгі пыддзіржайіць. Багданава.

ДЗЯДО́ЎНІК м. Лопух. Дзядоўнік калючы расцець, бурачковым цветам цвіці́ць, яго поўна. Каралі. Дзядоўнік колкі, як іголкай уколіць, як даторкнішся. Запруддзе, Вялікі Азярэцк, Нямойта, Рулёўшчына, Фасаўшчына. Дзядоўнік вешалі у хляве перад Купаллем, ссячэш тапаром, вешаеш у хлеве. Цясішча. Дзядоўнікам – карэннем – мыюць гълаву. Мянюцева. Дзядоўнік сабіраюць, па бабках ходзюць, ваду бяруць – ад пуду. Дзядоўнік сабіраюць, тады вадзі́чкай дзяцёнка скупаюць і піць даюць. Цясішча. Дзядоўнік, як атлажэнне салей, к нагам прыкладаюць. Гарадзец, Алексінічы, Марозаўка, Рулёўшчына.

ДЗЯДО́ЎНІНА ж. Тое ж. А кълючая тъкая тръва дзядоўніна. Во зъ яе неік узяцца. Іна бъльшая расцець, бъльшая. Запруддзе, Цясішча.

ДЗЯДУ́ЛЯ м. Дзядуля, дзед. Дзядуля, пакажыця, які́я грыбы вы бірыцё. Сукрэмна.

ДЗЯДЫ́ толькі мн. 1. Дзень памінання памерлых. Іх троя Дзядоў буваюць. Бываюць Дзяды увосінь. Запруддзе. Дзяды бываюць адны перат Акцябрскімі, адны нъ Маслінку і нъ Раданіцу Дзяды і Духа – чэцьвіра Дзядоў бываіць. Нямойта. Дзяды перат новым годам, перат Тройцай бываюць Дзяды. Вялікі Азярэцк. Трэція Дзяды бываюць ат Пакрова да загвін, пасярэдзіне. Чацвёртыя Дзяды – як Маслінка, перад Маслінкай. Каралевічы. 2. Рытуальная вячэра ў памяць памерлых. На Дзяды абізацільна поліўка, каша, клёцкі, мяса, астальное па вазможнасьці. Гарадзец. ○ ДУХАЎСКІ́Я ДЗЯДЫ́. Дзень памінання памерлых, які выпадае на свята Духа (Сёмуху або Тройцу). Духаўскі́я дзяды – ета Духа, Троіца, ета летам. ○ МІСАЕ́ДНЫЯ ДЗЯДЫ́. Дзень памінання памерлых, які выпадае на мясаед, – тыдзень, што папярэднічае Масленіцы і на працягу якога дазвалялася есці мяса. Місаедныя Дзяды – ета во зімой. Запруддзе, Гарадзец. ○ ДЗМІ́ТРАЎСКІЯ ДЗЯДЫ́. Дзень памінання памерлых, які выпадае на Дзмітраўскую суботу. Гарадзец. ○ ПАКРО́ЎСКІЯ ДЗЯДЫ́. Дзень памінання памерлых, які выпадае на Пакровы, – старажытнае земляробчае свята. Гарадзец. ○ РА́ДАНСКІЯ ДЗЯ́ДЫ. Дзень памінання памерлых, які выпадае на Радаўніцу. Радънскія дзяды пасля Паскі ўва ўторнік. Багданава. ○ РА́ДАЎНІЦКІЯ ДЗЯДЫ́. Тое ж. Дзяды будуць Радаўніцкія послі Паскі. Дзяды бываюць у мясавіт, мясаедныя, і на Троіцу. Багданава.

ДЗЯЖА́ ж. Дзяжа. У дзяжы рашчына находзіцца. На рэшата прасеіш муку, картошкі здзярэш, размесіш, солі сыпіш, вымесіш, ка^ъчаргой жар выгартваеш, пъмялом вымеціш, на лапату дзервянную – і ў печ. Так хлеб пяклі́. Міцюкова, Вялікі Азярэцк. ◊ СПОР <ТАБЕ́>У ДЗЯЖУ́! Пажаданне жанчыне, якая замешвае хлеб. Як хлеп месіш, кажуць: спор табе ў дзяжу! Багданава.

ДЗЯ́ЖКА, ДЗЯ́ШКА ж. Рэмень, папруга. Дзяшкай падперазваецца. Каралі. Хуць плач, ні плач, Сонечка, / Павязуць цябе, / Там плакаці не дадуць. / Уні́муць сэрданька ласкаю, / Уватруць слёзачкі дзяжкаю (з песні). Вялікі Азярэцк.

ДЗЯЙСЦВІ́ЦЕЛЬНЫ прым. ○ ДЗЯЙСЦВІ́ЦЕЛЬНАЯ (служба). Тэрміновая вайсковая служба. Атслужыў два гады дзяйсцві́цельнай [службы]. Карпавічы.

ДЗЯК м. Дзяк. Прыяжджалі поп і дзяк, глядзелі цэркву. Буй.

ДЗЯ́КАВАЦЬ незак. Дзякаваць, выказваць падзяку. Я дзякаваў доктару. Запруддзе. Дзякуй вам, што пазычылі. Нямойта, Запруддзе, Міцюкова, Ульянавічы.

ДЗЯКО́Ў прым. Дзякаў. У дзяковым домі жыў тэй сырыкатысішнік. Алексінічы.

ДЗЯ́КУЙ, ДЗЯ́КУЙЦЯ выкл. 1. Выяўленне ўдзячнасці. Пъмыгай бох! – Дзякуй! Каралі. 2. м. (?). Падзяка. Ай, Сашачка, кажу дзякуй табе. Вялікі Азярэцк. Калі́ што бярэш у каго, то гаворыш дзякуйця. Нямойта.

[Жанчына з в. Нямойта не зусім упэўнена тлумачыла, што так гавораць, калі нешта бяруць у другога чалавека. Звычайна кажуць спасіба.]

ДЗЯЛЕ́ННЕ н. Метка, пазнака на чым-н. На дышле дзяленні кап глыбей, мельчы [пахаць], для глубіны ўспашкі. Нямойта.

ДЗЯЛІ́ЦЦА незак. 1. Дзяліцца, рабіць падзел гаспадаркі. Ну й жылі́, жылі́ разам, а тады задумалі дзялі́цца. Самсоны. 2. Аддаваць. Хто серца ймеў, той с паследнім дзялі́ўся. Марозаўка.

ДЗЯЛІ́ЦЬ незак. Дзяліць, размяркоўваць. Дзялі́лі ету зямлю, што была. Марозаўка. У Юстына была грушына лі мяжы, то дзялі́лі с суседам яе папълам. Гарадок. Пъсля вайны было пяціра. Адно яйцо нъ дваі́х дзялі́ла. Манголія. Як што было ў каго дзялі́ць, так дзялі́лі. Самсоны. А тут Бох дзеліць пораўну: і багатага і беднага – усі́х бярэць к сабе, на той свет ўсіх бярэць к сабе: і харошага і дрэннага, і сляпога і крывога. Запруддзе.

ДЗЯРАВЕ́НСКІ прым. Вясковы. Кап тут дзяравенскаму так есці давалі. Вялікі Азярэцк.

ДЗЯРНЕ́ЎЯ н. зб. Дзёран. Зімой як стануць къпаць дзярнеўя, як харонюць. Дзярнеўя кідаюць на дъмаві́ну. Багданава.

ДЗЯРНУ́ЦЬ зак. Моцна пацерці, церануць. Як дзярнеш мачалкай, як крапі́вай абдзернесся, апстрыкнесся. Багданава.

ДЗЯРО́НІКІ, ДЗЯРО́ННІКІ м. Дранікі; бліны з дранай бульбы. Дзяронікі пяклі́, дзерлі на тарцы. Гарадзец. Дзяронікі з дзяронай бульбы. Фасаўшчына. Бліны былі́ дзяронікі, мъкалі ў дзягно. Кішуроўшчына. Дзяронікі надзяром, атцэдзім, ці ладачкамі паджарым, ці ў які́ тук – і ў чугунок. Леснікова. Дзяроннікі дзелалі, укусна. Багданава, Запруддзе, Леснікі, Рэчкі. ДЗЯРО́ННІЧКІ памянш. Бліноў-дзяроннічкаў напячэць. Багданава.

ДЗЯРО́НКА ж. Тое ж. Рэчкі.

ДЗЯРУ́ГА ж. 1. Дзяруга; посцілка, вытканая з парванага на стужкі старога адзення, тканіны. Ткалі дзяругі трапачныя, накрываліся і́мі. Запруддзе. Дзяруга – з трапак ткалі, накрывалісі, капа ціпер завуць. Партызаны. 2. Посцілка або коўдра з палатна. З пълатна – ета дзяругі звалі, накрываліся і́мі. Дзяруга ў дзве рэдзі, паснуеш і вытчэш. Як спалі, накрываліся дзяругай, обшчая на ўсіх, усярэдзіну наложуць кудзелі. Гарадзец.

ДЗЯРЭ́ЎНЯ, ДЗЯРО́ЎНЯ ж. Вёска. У дзярэўні тры такі́х чълавекі. Багданава. Дзярэўня хлеб пашэць, гораду даець, а цъна большъя. Гарадзец, Каралевічы. Воўк знёс мальчыка і яшчэ тры душы ў нашай дзяроўні. Вялікі Азярэцк. Там была дзярэўня бальшая, хата на хаце. Закур’е, Дуброўкі, Неўгадава.

ДЗЯ́СНА ж. Дзясна. Дзяснамі што-небудзь атці́сну. Партызаны.

ДЗЯТВА́, ДЗІТВА́ ж. зб. 1. Дзеці, дзетвара. Дзятве пасцілаюць гарохвіны спаць. Неўзгадава. 2. Лічынкі пчол, чарва. Дзітва – чарвячкі́, з іх пчолы выводзяцца. Вялікі Азярэцк. Дзітва ў пчол ёсь. Сянно. Ва ўрэмя мідазбора [трутні] саграваюць дзятву, носяць ваду. Нямойта.

ДЗЯ́ТЛІНА, ДЗЯ́ЦІЛІНА ж. Дзяцеліна, канюшына. А гэта клевір дзі́кі, дзятліна, дзяціліна. Заазер’е. Кунюшына ета, а хто дзятліна скажыць. Алексінічы. Дзятліну накосіш на пожні. Самсоны. Зь дзятліны пчолы бяруць. Кляпчэва. ДЗЯ́ТЛІНКА памянш. Белая дзятлінка драбней, а красная большая. Кавалі.

ДЗЯЎБА́ЦЬ, ДЗІЎБА́ЦЬ незак. 1. Дзяўбаць, дзяўбці. Дзяцел у лесі дрэва дзяўбець. Каралевічы. Бульба згніла, і птушкі німа чаго дзіўбаць. Міцюкова. Куры дзяўбуць усё, і ёршыкуў. Проста дзі́кая курыца, дзіч, а гетыя спакойные, з рук будуць дзіўбаць. Вялікі Азярэцк. 2. Выдзёўбаць чым-н. Вуллі былі́ із дзерава, дзіўбалі стамескай. Багданава. 3. Стукаць чым-н. Што ты там дзяўбеш мълатком ці тъпаром? Нямойта. 4. экспр. Есці патроху. Ідзеш і дзяўбеш гэту булку. Запруддзе.

ДЗЯЎЧО́НКА ж. Дзяўчынка. Малая дзяўчонка была ў мяне, дзяцёнык. Багданава. Я прыехала сюды яшчэ дзяўчонкай. Міцюкова. Яна б мне і палы падцёрла, дзяўчонка. Дольдзева, Самсоны. ДЗЯЎЧО́НАЧКА памянш. Тъмара с дзяўчонъчкай пъшла. Багданава.

ДЗЯЎЧУ́РЫЧКА ж. Дзяўчо. Схадзі́, дзяўчурычка, вады. Запруддзе.

ДЗЯЎЧЫ́НА, ДЗЕ́ЎЧЫНА ж. Дзяўчына. Дзяўчына бъльшая ўжо. Партызаны, Марозаўка. Я ў вакоп з дзяўчынъй пабегла. Неўгадава. Сеннінская дзеўчына, чаму ш ні знаіш. Партызаны, Вялікі Азярэцк. Мама захварэла, памерла, асталося пяць дзяўчын. Закур’е.

□ Гадуй дзяўчыну, рыхтуй пярыну. Запруддзе.

ДЗЯ́ЦЕЛ, ДЗЯ́ЦІЛ м. Дзяцел. Дзяцел астаецца на зіму, ён у дупле. Леснікова. Шэры дзяціл стукаіць у дзерава. Багданава. Дзяціл ёсь і цяпер. Буй.

ДЗЯЦЁНАК, ДЗІЦЁНАК м. Дзіця. Содзюць дзяцёнка на кажух лахматы, каб быў багаты. Ложуць хлеб і грошы, і бумагу, і карандашы. Што возьмець, тады ужо тое і будзіць. Запруддзе. Век ні дась дзяцёнку. Кішуроўшчына. І нъ дзяцёнка скажуць: татъчка мой роднінькій і нъ бацьку. Міцюкова. Дзіцёнък ні къцянёнък. Дзе б атдыхнуў дзіцёнак, дак усе к старым едуць на помач. Запруддзе, Заазер’е, Самсоны, Фасаўшчына, Ульянавічы. На хутарах жылі́, дзяцёнкаў дванаццаць. Дуброўкі. Як спужайіцца дзіцёнък, то тамыцька бабы вады бяруць. Закур’е. ДЗІЦЯНЁНАК памянш. Сяджу адна з тым дзіцянёнкам. Запруддзе.

ДЗЯЦЁНЫШ, ДЗЯЦЁНУШ м. Маладая істота звера або птушкі. Вавёрчын дзяцёнуш на ветку скок. Багданава. У буцяна пары, толькі пары. Е́слі будзіць пяць яец, то ён ці яйцо скі́ніць, ці дзяцёныша свайго. Нямойта.

ДЗЯЦІ́НЫ, ДЗЯЦІ́ННЫ прым. 1. Дзіцячы; які мае адносіны да дзяцей, належыць дзецям. Можа сыйдуцца, памі́ръцца, дзяці́нны бацька будзе. Багданава. Гэта дзяці́нъя койка. Рэчкі. Дзе дом дзяці́ны, там і прыстарэлыя. Серкуці. 2. Які мае адносіны да дзятвы, чарвы. Буць трутні, буць ча^ърва дзяці́нная, матка [пчаліная] ад дзяцей нікуды не пойдзіць. Вялікі Азярэцк. ◊ ХАЙ ТАБЕ́ ДЗЯЦІ́ННЫ РО́ЗУМ. Засцерагальныя словы, як пажаданне не развівацца разумова. Свякроўка мая гаворыць: «Калі́ цябе ругаюць, ты толькі скажы: хай табе дзяці́нны розум». Багданава.

ДЗЯЦЮ́К м. Дарослы хлапчук, хлопец. Ты ўжо дзяцюк. Запруддзе.

ДЗЯ́ЧЫЦЬ незак. Раіць, казаць. Свякрова мне дзячыла, што ні бярыся ні разу за цела, а то знак будзіць у дзяцёнка. Чуцькі.

ДЗЯШЭ́ВЕЙ, ДЗЯШЭ́ВІЙ, ДЗЯШЭ́ЎЛІ прысл. Дзешавей, танней. У гарадах прадукты дзяшэвей, чым у дзярэўні. Гарадзец. Як не выйдзіць, дзяшэвій куплялі. Дольдзева. Дзяшэўлі прадалі свіней. Дуброўкі.

ДЛІННА́ ж. Даўжыня. У длінну складалі. Турава.

ДЛІННАНО́ГІ, ДЛІНАНО́ГІ прым. Даўганогі. Дліннаногі еты малец. Длінаногі пашоў еты. Гарадзец.

ДЛІННАНО́СЫ прым. Даўганосы. Худы, дліннаносы такі́. Каралевічы.

ДЛІННУВА́ТЫ прым. Даўгаваты. Нос троху дліннуваты. Багданава.

ДЛІ́ННЫ прым. Высокі, доўгі. Длі́нны, як жэрдзіна. Розмыслава.

ДЛЯ, ДЛІ прыназ. Для. Была каморка для сала. Нямойта. Для помачы ўзялі́ тры чълавекі. Марозаўка. Свінню сем гадоў дзіржалі, длі пъръсят харошъя была. Рулёўшчына.

ДМУХАВЕ́Ц м. 1. Дзьмухавец, адуванчык. Къла дарох расьцець дмухавец. Кляпчэва. Дмухавец завуць, як усё поля цвіці́ць. Леснікова. 2. Казелец, кураслеп (?). Дмухавец – ета люцік, ат яго могуць пчолы пагібаць. Кляпчэва.

ДНУ́ШКА ж. Дашчэчка. Кіндзюк с сала, мяса, нада трошачкі падварыць і ў марлю палажу, звяжу і днушкай націскаю і пат камень. Жохава.

ДНЯ́МІ прысл. 1. У бліжэйшы час. Карова далжна цялі́цца днямі. Запруддзе. 2. Нядаўна. Днямі ка мне захадзі́ла. Нямойта.

ДО, ДОСЬ, ДОСТ прысл. Досыць, дастаткова, хопіць. Тры кънавы косім, так нам сена і до. Багданава. Ціпер зямлі́ до усі́м. Самсоны. Абжора, ясі́ ні пакуль до, а пакуль усё [не з’ясі]. Нямойта. У нас ны брыгадзі буракі́ – па сем кілаграмуў бурак! Два буракі́ і до несьць. Баравікі. Мне днэй грып і до. Сукрэмна. Усяго до было на маі́м жыцці́. Партызаны, Багданава, Вялікі Азярэцк, Гарадок, Запруддзе, Леснікова, Нямойта, Чуцькі. У дзярэўні працы дось. Манголія. Дось ужо на^ъкалыхала. Дуброўкі. Ёй дост, работы многа. Каралі.

ДО́БРА прысл. 1. Добра. Маўчыць ён, ці худое ці добрае, ці яму добра ці худа. Вялікі Азярэцк. Добра, што колодзісь выкъпалі. Міцюкова. 2. Шмат, многа. Добра плаці́лі, пъ чатыры підзісят плаці́лі зъ жывэй вес авечкі. Неўгадава.

ДО́БРЫ прым. 1. Добры, гаспадарлівы. У добръга хъдзяіна усюдых добра. Каралевічы. 2. Шчыры, сардэчны. Але была дужа добрая [суседка]. Леснікова. 3. н. Добрае, тое, што стварае злагоду, камфорт. Калі́ прышла за добрым, прыхадзі́, а зы плахі́м – за дзверы [так сустракала жанчыну шаптуха ў в. Свечы]. Заазер’е. Што я ві́дзела доброё? – Нічога. Заазер’е. ◊ ДО́БРАГА ВУ́ТРА. Прывітанне раніцай. Міцюкова. ◊ ДО́БРЫ ДЗЕНЬ. Прывітанне днём. Добры дзень у хату. Багданава, Міцюкова, Нямойта. ◊ ДО́БРЫ ВЕ́ЧАР. Прывітанне вечарам. Нямойта. ◊ У ДО́БРЫ ЧАС. Пажаданне поспеху. Ну, у добры час – на ўлучшэнне. Заазер’е.

ДОЖДЖ, ДОШЧ, ДОШ м. Дождж. Дажджу не было, а цяпер ллець і ллець. Дош ішоў нъ Івана – пяць дней будзіць послі ісці́ (прыкмета). Вялікі Азярэцк. Без дажджу і трава ні расцець. Дольдзева. Просіш ты каня, як дожджу. Буй. Перадавалі: дожджу ня будзіць, а ўсё круціць, ломіць. Нямойта. Цімахвейіўка дожджу ні баі́цца. Гарадок. Як дажджу німа, тады пыл на дарозі. Нада узяць маку і усыпаць у калодзесь, тады дош пойдзіць (павер’е). Багданава, Мянюцева, Ракаў Засценак, Чуцькі. Мак сыпалі ў калодзесь. Венікі, што мяцеш, так у печ спалі́ць, то дош будзіць. Так я летась кідала. Як хъваць вязуць і дош ідзець, то къзалі: ён спрыяець таму, у тую сям’ю, дзе ён жыў (павер’е). Гарадзец. Е́слі пітухі́ паюць у дошч, будзіць пагода (прыкмета). Розмыслава. Птушкі ні́ска лётаюць – дош будзіць (прыкмета). Каралевічы. Пітухі́ пяюць на дош. Серкуці. Дош будзіць, калі́ на шчыкет лезуць куры. Дош ідзець як вяселле, скажуць: мъладуха лізала кълатоўку. Дольдзева. Скажуць, кълатоўкі лізалі і пенкі елі, затым дош ідзець нъ вяселлі. Як дош ідзець на вяселлі, скажуць, што шчаслі́въя пара, добра, калі́ дош. Сні́цца: дош ідзець – слёзы бальшэя. Ракаў Засценак. Штоп дош пашоў, то ўсяго дзелалі. Німа дожджу, то мак у калодзіш сыпалі. Сукрэмна, Фасаўшчына. Кап дош пашоў, цікун – мак – сыпалі ў калодзеш, кап ніхто ня ві́дзіў. Мак каб лета пірабыў, кап прашлагодні. Кап дош пашоў, дзеўкі ръздзіваліся, голыя дарогу аралі на крыжавухі, тры-чатыры плух цягнуць. Нямойта. Дош бокам пашоў – нехта на святэй нядзелі гърадзі́ў – дош зъгърадзі́ў (павер’е). Нямойта. ◊ СЛЯПЫ́ ДОЖ (ДОШ). Дождж з сонцам. Сьляпы дож – як сонца і дош, на тым свеці пакойнікъм рай. Кішуроўшчына. Сьляпы дош – калі́ сонца і йдзець дош. Ракаў Засценак.

□ Ні тады дош ллець, як просіш, а тады, як косіш. Дольдзева.

Каталог: uploads
uploads -> Конкурс для маладых журналістаў 4 Майстэрня грамадзянскай актыўнасці для моладзі 5
uploads -> Кроніка грамадскага жыцця Гарадзеншчыны ад грамадскага аб’яднання
uploads -> Гданьск пачынаецца ў наваградку пралог як заўсёды, сонца мела
uploads -> Вучэбны матэрыял да ўрока №9 М. М. Брылеўскі
uploads -> Штомесячны агляд эканомікі беларусі
uploads -> Клуб Лакальных Лідэраў 6 Семінар у Вільні для журналістаў 7 конкурс адукацыйных матэрыялаў 8 конкурс
uploads -> Віктар Крэс панятоўскія-крэпышы герба «юноша»: радавод старажытнага
uploads -> 18 кастрычніка 2012 г. 1522 Аб узнагароджанні Ганаровай
uploads -> Клубы і аматарскія аб’яднанні Назва бібліятэкі
uploads -> Клубы і аматарскія аб’яднанні сеткі публічных бібліятэк Стаўбцоўскага раёна

Спампаваць 6.25 Mb.

Поделитесь с Вашими друзьями:

1 ... 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 51