Ландшафтазнаўства з асновамі глебазнаўства Вучэбная праграма ўстановы вышэйшай адукацыі па вучэбнай дысцыпліне

«Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт»

Рэктар, прафесар

_________________ І.М. Жарскі

____________________

Рэгістрацыйны № УД-______/баз.
Ландшафтазнаўства з асновамі глебазнаўства
Вучэбная праграма ўстановы вышэйшай адукацыі па вучэбнай дысцыпліне

для спецыяльнасці:
1-89 02 02 Турызм і прыродакарыстанне

2013 г.

Андрэй Уладзіміравіч Юрэня, старшы выкладчык кафедры лясных культур і глебазнаўства, установы адукацыі Беларускі дзяржаўны тэхналагічны універсітэт, кандыдат сельскагаспадарчых навук

Бярозка Вольга Міхайлаўна, дацэнт кафедры ландшафтнага праектавання і садова-паркавага будаўніцства установы адукацыі Беларускі дзяржаўны тэхналагічны універсітэт, кандыдат сельскагаспадарчых навук

Адказны за рэдакцыю: Юрэня А.У.

У сістэме падрыхтоўкі спецыялістаў па спецыяльнасці 1–89 02 02 «Турызм і прыродакарыстанне» ландшафтазнаўства з асновамі глебазнаўства з’яўляецца агульнаадукацыйнай дысцыплінай, на падставе якой больш поўна могуць быць засвоены такія дысцыпліны як лесазнаўства, лесаводства і інш.

Задачы дысцыпліны:

• 
  даць веды аб відах ландшафтаў, фактарах іх утварэння і іх кампанентах, аб ландшафтным раяніраванні;
  
• 
  даць веды аб фарміраванні глеб, глебавага покрыву ў залежнасці ад змены фактараў глебаўтварэння;
  
• 
  сфарміраваць веды аб рацыянальным выкарыстанні глеб, аб шляхах захавання і павелічэння іх урадлівасці.
  

• 
  аб фактарах утварэння ландшафтаў;
  
• 
  асноўных відах ладшафтаў;
  
• 
  пра будову Зямлі, яе геасферах;
  
• 
  аб шляхах утварэння горных і глебаўтваральных парод;
  
• 
  аб гарызантальнай і вертыкальнай занальнасці глеб;
  
• 
  аб ролі глебы ў біясферы;
  

• 
  класіфікацыю ландшафтаў;
  
• 
  асноўныя ландшафты Беларусі;
  
• 
  фактары і агульную схему глебаўтварэння ;
  
• 
  склад, уласцівасці і рэжымы глеб;
  
• 
  глебаўтварэнне і глебы ў гарызантальнай і вертыкальнай занальнасці;
  

• 
  метадамі вызначэння тыпаў геаграфічных ландшафтаў;
  
• 
  метадамі даследавання глеб у палявых умовах;
  

• 
  вызначаць фактары ўтварэння ландшафтаў;
  
• 
  праводзіць апісванне глеб, вызначаць іх прыкметы і даваць ім назву згодна з класіфікацыяй.
  

Лекцыі і практычныя заняткі рэкамендуецца праводзіць у спецыялізаваных аўдыторыях, якія маюць неабходныя матэрыялы, абсталя-ванне, прыборы.

Праграмай прадугледжана для вывучэння дысцыпліны 70 гадзін для спецыяльнасці 1–89 02 02 «Турызм і прыродакарыстанне», з якіх 34 гадзіны займаюць аўдыторныя заняткі. Размеркаванне аўдыторных гадзін па відах заняткаў: лекцый – 18 гадзін, лабараторных – 16 гадзін. Кіруемая самастойная праца студэнтаў займае 36 гадзін.

Вывучэнне дысцыпліны праводзіцца на першым курсе ў другім семестры.

Кантроль ведаў ажыццяўляецца шляхам здачы заліку па заканчэнні другога семестра.

Дысцыпліна вывучаецца на першым курсе на працягу другога семестра.

Дысцыпліна «Ландшафтазнаўства з асновамі глебазнаўства» мае сувязь з такімі дысцыплінамі, як «Ланшафтнае лесаводства», «Ахова навакольнага асяроддзя і маніторынг лясных экасістэм», «Ландшафтнае праектаванне» і некаторыя іншыя.

Засваенне праграмы дысцыпліны павінна забяспечыць фарміраванне наступных груп кампетэнцый:

акадэмічных кампетэнцый:

АК-2. Валодаць сістэмным і параўнальным аналізам;

АК-4. Умець працаваць самастойна.

АК-9. Умець вучыцца, павышаць сваю кваліфікацыю на працягу ўсяго жыцця.

сацыяльна-асобасных кампетэнцый:

САК-2. Быць здольным да сацыяльнага ўзаемадзеяння.

САК-6. Умець працаваць у камандзе.

прафесійных кампетэнцый:

ПК-4. Арганізоўваць і забяспечваць распрацоўку праграм турыстычных маршрутаў.

ПК-11. Распрацоўваць планы ўладкавання і ствараць аб'екты экалагічнага і паляўнічага турызму з улікам іх функцыянальнага прызначэння.

ПК-32. Распрацоўваць праграмы вывучэння дзейнасці турыстычных арганізацый у розных умовах.

ПК-39. Ужываць метады аналізу і арганізацыі ўкаранення інавацый.

Самастойная работа студэнтаў арганізоўваецца кафедрай і выкладчыкамі. Мэта самастойнай працы – павышэнне канкурэнтаздольнасці выпускнікоў з дапамогай фарміравання ў іх кампетэнцый самаадукацыі.

Дыягностыка сфарміраванасці кампетэнцый студэнта ажыццяўляецца шляхам выяўлення факту яго навучальных дасягненняў, вымярэння і ацэнкі (з дапамогай шкалы ацэнак) ступені адпаведнасці вучэбных дасягненняў патрабаванням адукацыйнага стандарту.

Для дыягностыкі сфарміраванасці кампетэнцый студэнтаў у выніку вывучэння пэўнага раздзела і пры выніковым ацэньванні (залік) будуць выкарыстоўвацца тэставыя заданні, рознаўзроўневыя кантрольныя заданні па практычных занятках.
ПРЫКЛАДНЫ ТЭМАТЫЧНЫ ПЛАН

Тэмы заняткаў	Колькасць гадзін
	Лекцыі	Практычныя
1 ЛАНДШАФТАЗНАЎСТВА
1.1 Геасістэмы і ландшафтазнаўства	2	2
1.2 Ландшафт і геасістэмы лакальнага ўзроўню	2	2
1.3 Ландшафты Беларусі	2	2
1.4 Узаемасувязь паміж ландшафтамі і чалавекам	2	–
2 АСНОВЫ ГЛЕБАЗНАЎСТВА
2.1 Гісторыя развіцця глебазнаўства. Фактары глебаўтварэння	2	4
2.2 Марфалагічныя прыкметы глеб. Грануламетрычны склад глебы	2	2
2.3 Водны рэжым і водныя ўласцівасці глеб. Радыёактыўнасць глеб	2	–
2.4 Класіфікацыя глеб. Глебы таёжна-лясной зоны. Балотныя і балотна-падзолістыя глебы	2	–
2.5 Глебы Беларусі. Глебавае раяніраванне тэрыторыі Беларусі. Глебавыя карты. Групіроўка глеб	2	4

ЗМЕСТ ДЫСЦЫПЛІНЫ
1 ЛАНДШАФТАЗНАЎСТВА
1.1 Геасістэмы і ландшафтазнаўства
Асноўныя задачы ландшафтазнаўства і яго значэнне. Сувязь з іншымі дысцыплінамі. Ландшафтазнаўства – вывучэнне геасістэм рэгіянальнага і лакальнага ўзроўню.

Паняцце аб геасістэмах, іерархія геасістэм у ландшафтазнаўстве. Узроўні арганізацыі геасістэм.

Паняцце аб прыродных тэрытарыяльных комплексах.
1.2 Ландшафт і геасістэмы лакальнага ўзроўню
Паняцце аб ландшафце. Умовы аднароднасці ландшафта. Ландшафт па сацыяльна-эканамічнай кропцы гледжання, як нізавы прыродна-рэсурсны і экалагічны раён.

Кампаненты ландшафта і ландшафтаўтваральныя фактары.

Межы ландшафтаў. Марфалогія ландшафтаў. Паняцце фацыя і урочышча і іх віды. Дынаміка і развіццё ландшафтаў.
1.3 Ландшафты Беларусі
Асаблівасці беларускіх ландшафтаў у адрозненні ад іншых. Класіфікацыя беларускіх ландшафтаў. Падтыпы, роды і віды ландшафтаў Беларусі.

Ландшафтнае раяніраванне. Паняцце аб ландшафтным раёне. Ландшафтныя правінцыі Беларусі.

Ацэнка антрапагеннага ўздзеяння на ландшафты, уздзеянне на структуру і функцыянаванне геасістэм. Праектаванне экалагічных сцежак.

Устойлівасць геасістэм да ўздеяння антрапагеннага фактара.

Паняцце культурнага ландшафта і асаблівасці яго стабілізацыі.

Агульная схема глебаўтварэння. Клімат, глебаўтваральныя пароды, раслінны і жывёльны свет, рэльеф, узрост краіны, гаспадарчая дзейнасць чалавека як фактары глебаўтварэння.

Галоўныя глебаўтваральныя пароды, іх паходжанне і ўласцівасці.
2.2 Марфалагічныя прыкметы глеб. Грануламетрычны склад глебы
Уяўленне аб марфалагічных прыкметах глебы. Працягласць глебавага профілю і яго будова. Генетычныя гарызонты і іх асаблівасці ў залежнасці ад глебаўтваральнага працэсу. Галоўныя марфалагічныя прыкметы генетычных гарызонтаў: афарбоўка, грануламетрычны склад, структура, уключэнні, увільгатненне, новаўтварэнні, размеркаванне карэння.

Класіфікацыя грануламетрычных элементаў і іх уласцівасці. Палявыя і лабараторныя метады вызначэння грануламетрычнага складу глеб. Уплыў грануламетрычнага складу на ўласцівасці глебы.

Тыпы воднага рэжыму глеб: мярзлотны, прамыўны, перыядычна прамыўны, непрамыўны, выпатны, іррыгацыйны.

Радыеактыўнасць глеб. Натуральная і штучная радыеактыўнасць. Радыеактыўныя элементы і іх распаўсюджанне ў глебе. Міграцыя радые-актыўных элементаў у глебе.
2.4 Класіфікацыя глеб. Глебы таёжна-лясной зоны. Балотныя і балотна-падзолістыя глебы
Генетычныя класіфікацыі В.В. Дакучаева. Прынцыпы сучаснай класіфікацыі глеб. Асноўныя таксанамічныя адзінкі класіфікацыі глеб: тып, падтып, від, род, разнавіднасць.

Прыродныя ўмовы таёжна-лясной зоны.

Асноўныя глебаўтваральныя працэсы. Падзолаўтварэнне.

Дзярновы працэс глебаўтварэння і роля травяністай расліннасці ў яго развіцці.

Дзярнова-падзолістыя глебы, іх класіфікацыя, будова і ўласцівасці. Асноўныя накірункі рацыянальнага выкарыстання ўрадлівасці глеб таежна-лясной зоны.

Распаўсюджанне балотаў. Балотны працэс глебаўтварэння. Торфаназапашванне і агляенне. Тыпы забалочвання. Нізінныя, пераходныя і верхавыя балоты. Прыроднае значэнне балотаў і балотных глеб.

Глебавыя правінцыі і раёны Беларусі, іх межы.

Глебавыя карты і іх прызначэнне. Этапы работ па састаўленні глебавай карты. Састаўленне картаграм і картасхем.

Групіроўка глеб. Глебава-тыпалагічныя групы і прынцып іх састаўлення. Уплыў ўрадлівасці глебы на фарміраванне жывога наглебавага покрыва. Улік паходжання глебаўтваральных парод пры састаўленні глебава-тыпалагічных груп.

ПЕРАЛІК ПРАКТЫЧНЫХ ЗАНЯТКАЎ

Для атэстацыі студэнтаў на адпаведнасць іх персанальных дасягненняў паэтапным ці канчатковым патрабаванням адукацыйнай праграмы ствараюцца фонды ацэначных сродкаў, якія ўключаюць 2 кантрольныя работы, тэматыку рэфератаў, праектаванне экалагічных сцежак і інш.

Для дыягностыкі кампетэнцый выкарыстоўваюцца наступныя формы: вусная і пісьмовая. Да вуснай формы дыягностыкі адносяцца: даклады на семінарскіх занятках і вусны залік. Да пісьмовай формы дыягностыкі адносяцца: кантрольныя работы, тэсты, рэфераты.

1. 
   Арманд, Д. Л. Наука о ландшафтах / Д. Л. Арманд. – М., 1975.
   
2. 
   Исаченко, А. Г. Основы ландшафтоведения и физико-географическое районирование / А. Г. Исаченко. – М., 1991.
   
3. 
   Марцинкевич, Г. И. Основы ландшафтоведения / Г. И. Марцинкевич, Н. К. Клицунова, А. Н. Матузко. – Минск, 1986.
   
4. 
   Блинцов И.К. Курс геологии с основами минералогии, петрографии и геоморфологии. Мн.,1970.
   
5. 
   Блинцов И.К., Забелло К.Л. Практикум по почвоведению. Мн., 1979.
   
6. 
   Почвоведение. / Под ред. Кауричева И.С., 4-е издание. М., 1989.
   
7. 
   Почвоведение с основами геоботаники. / Под ред. Л.П. Груздевой, А.А. Яскина. М., 1991.
   
8. 
   Роде А.А., Смирнов В.Н. Почвоведение. Изд. 2-е. М., 1972.
   
9. 
   Соколовский И.В. Почвоведение: учеб. пособие для студентов специальностей «Лесное хозяйство», «Садово-парковое строительство». Мн.: БГТУ, 2005.
   

Дадатковая

10. 
    Юренков, Г. И. Основные проблемы физической географии и ландшафтоведения / Г. И. Юренков. – М., 1982.
    
11. 
    Александрова Л.Н. Органическое вещество почвы и процессы его трансформации. Л., 1980.
    
12. 
    Геаграфія глеб з асновамі глебазнаўства: Падручнік для студэнтаў геагр. спец. выш. навуч. устаноў. / Пад рэд. В.С.Аношко. – Мн.: БДУ, 2000.
    
13. 
    Почвы Белорусской СССР. / Под ред. Т.Н. Кулаковской, П.П. Рогового, Н.И. Смеяна. Мн., 1974.
    
14. 
    Полевые исследования и картографирование почв БССР (Методические указания). / Под ред. Н.И. Смеяна, Т.Н. Пучкаревой, Г.А. Ржеутской. Мн., 1990.