М.І. Таранда, С. Б. Пазняк, А. Г. Смалей Лабараторная дыягностыка бактэрыяльных і мікозных інфекцый сельскагаспадарчай і хатняй жывёлы

УДК 619:616.98: 579 (076)

ББК 48.73

Л 12

Аўтары: М.І.Таранда, С.Б.Пазняк, А.Г.Смалей

Рецэнзенты: прафесар, доктар ветэрынарных навук А.У. Глаз;

дацэнт, кандыдат біялагічных навук С.А. Астраўцова.

Л 12 Лабараторная дыягностыка бактэрыяльных і мікозных інфекцый сельскагаспадарчай і хатняй жывёлы: вучэбна-метадычны дапаможнік/ М.І.Таранда [і інш.]. – Гродна: УА «ГДАУ», 2009. – 236 с.

Вучэбна-метадычны дапаможнік напісаны адпаведна з праграмай па дысцыпліне «Мікрабіялогія і імуналогія» для вышэйшых сельскагаспадарчых навучальных устаноў па спецыяльнасці 1-74 03 02 «Ветэрынарная медыцына» і прадназначаны для студэнтаў усіх форм навучання.
УДК 579 (076)

ББК 48.73

Рекамендаваны вучэбна-метадычнай камісіяй факультэта ветэрынарнай медыцыны УА «ГДАУ» (Пратакол № 6 ад 10 чэрвеня 2008)

© М.І.Таранда, С.Б.Пазняк, А.Г.Смалей

• 
  S.aureus – найбольш вірулентны;
  
• 
  S.epidermidis – менш вірулентны;
  
• 
  S.saprophyticus – рэдка выклікае захворванні.
  

• 
  трапляе ў арганізм праз пашкоджаную скуру і слізістыя абалонкі;
  

• 
  энтэратаксіны – з прадуктамі харчавання (мяса, малако);
  
• 
  утварае і выдзяляе экзатаксіны: гематаксін, лейкацыдзін, энтэратаксін, некратаксін;
  
• 
  утварае і выдзяляе ферменты: каагулазу, фібрыналізін, гіялуранідазу, ДНК-азу.
  

• 
  у мазках-адбітках з патматэрыялу шарападобныя кокі, размешчаныя ў выглядзе гронак вінаграду, у мазках з гною – размешчаныя парна ці кароткімі ланцужкамі, дыяметр іх 0,5 – 1,5 мкм;
  
• 
  грамстаноўчыя;
  
• 
  спор не ўтвараюць;
  
• 
  капсул не ўтвараюць; асобныя штамы маюць псеўдакапсулу, што звычайна звязана з іх патагеннымі ўласцівасцямі.
  

• 
  факультатыўныя анаэробы;
  
• 
  аптымальная тэмпература 37^оС;
  
• 
  тэрмін культывавання 18–20 гадзін; ці 48 гадзін на ЖСА.
  

• 
  на МПА – калоніі акруглыя, з дыяметрам 2-5 мм, з роўнымі ці зоркавымі краямі, могуць быць афарбаваны ў залацісты колер (S.aureus), белы (S. epidermidis, S.saprophyticus). Пігментаўтварэнне больш выразна назіраецца пры дабаўленні да пажыўнага асяроддзя 10 % малочнага адгону. Капсулаўтвараючыя штамы ўтвараюць больш дробныя калоніі;
  
• 
  на МПБ – раўнамернае памутненне з выпадзеннем рыхлага хлоп’епадобнага асадку; часам з’яўляецца прысценкавае шэравата-белае кальцо ці плёнка.
  

• 
  ферментацыя маніта без газу (у анаэробных умовах), а таксама глюкозы, мальтозы, цукрозы; ферментацыя лактозы і дульцыта адсутнічае;
  
• 
  β-гемоліз на крывяным МПА Цэйслера;
  
• 
  ДНК-азная актыўнасць;
  
• 
  рост на электыўных асяроддзях (да 15 % NaCl ці 40 % жоўці);
  
• 
  плазмакаагуляцыя.
  

• 
  летальных – на трусах, пры ўнутрывенным увядзенні праз 15-30 мін наступае смерць;
  
• 
  дэрматанекратычных – на трусах, на месцы ўнутрыскурнага ўвядзення развіваецца амярцвенне скуры;
  
• 
  таксічных – на кацянятах з дапамогай пераральнага ўвядзення з малаком;
  

Тэрмін лабараторнага даследавання 8 дзён.

Ёсць ачышчаны адсарбіраваны стафілакокавы анатаксін, а таксама аўтавакцына, прыгатаваная рознымі прыёмамі са стафілакокаў, якія выдзелены ад хворай жывёлы. Бывае, што мясцова выкарыстоўваюць фаг і антывірусфільтрат 2...3 тыднёвай культуры.

• 
  Str.pyogenes (гнойна-запаленчыя працэсы);
  
• 
  Str.equi (мыт у коней);
  
• 
  Str.agalactiae (мастыт);
  
• 
  Str.disgalactiae (стрэптакокавы поліартрыт ягнят);
  
• 
  Str.sooepidemicus (стрэптакокавая септыцэмія птушак);
  
• 
  Str.faecalis (страўнікава-кішэчныя захворванні нова-народжаных жывёл);
  
• 
  Str.pneumoniae (мастыт, эндаметрыт, у маладняка септыцэмія, пнеўманія, энтэрыт).
  

• 
  многія патагенныя стрэптакокі адносяцца да нармальнай мікрафлоры скуры і слізістых абалонак і выяўляюць сваю патагеннасць пры зніжэнні агульнай устойлівасці;
  
• 
  утвараюць экзатаксіны – гемалізін, лейкацыдын, летальны некратаксін;
  
• 
  прадукуюць ферменты – гіялуранідазу, фібрыналізін, ДНК-азу, РНК-азу, нейрамінідазу і інш;
  
• 
  утвараюць тэрмастабільныя эндатаксіны.
  

• 
  пры жыцці – гной, малако, кроў, кал; пасмяротна – пашкоджаныя органы;
  
• 
  для дыягностыкі мыта – пры жыцці: змесціва неадкрытых абсцэсаў падсківічных лімфатычных вузлоў, выцяканні з носу, кроў з сэрца, часткі пячонкі, селязёнкі і лёгкіх;
  
• 
  для дыягностыкі дыплакокавай інфекцыі і іншых стрэптакакозаў накіроўваюць кроў з сэрца, печань, селязёнку, галаўны мозг і трубчатую костку; кавалачкі лёгкага, якія адбіраюцца на мяжы здаровай і пашкоджанай тканак, срэдасценныя лімфавузлы;
  
• 
  пры артрытах сінавіяльную вадкасць;
  
• 
  ад жывёлаў з мастытам – малако з пашкоджанай долі вымені;
  
• 
  пры эндаметрытах – выцяканні з палавых органаў; галаўны мозг і кроў з сэрца абартыраванага плода;
  
• 
  трупы не пазней, чым праз 4 гадзіны пасля гібелі ці хворую птушку.
  

• 
  шарападобныя клеткі да 1 мкм, якія размяшчаюцца парамі (Str.pneumoniae), у выглядзе кароткіх ці доўгіх ланцужкоў (Str.equi у прэпаратах з гною можа мець да 100 клетак у ланцужку); форма можа быць сферычная, авоідная ці ланцэтападобная, а то і сплюснутая ў папярочніку;
  
• 
  грамстаноўчыя;
  
• 
  спор не ўтвараюць;
  
• 
  капсул не ўтвараюць (за выключэннем Str.pneumoniae і Str.sooepidermicus);
  
• 
  нерухомыя.
  

• 
  факультатыўныя анаэробы;
  
• 
  аптымальная тэмпература 37 ^оС;
  
• 
  аптымальная рН 7,6...7,8;
  
• 
  тэрмін культывавання 18...24...48 гадзін;
  

• 
  на цвёрдых асяроддзях – дробныя, празрыстыя ці злёгку мутнаватыя з роўным краем калоніі ў выглядзе расы, якія ў патагенных відаў маюць зоны гемоліза на крывяным агары;
  
• 
  на вадкіх асяроддзях - большасць дае прыдонны рост, які падымаецца па сценках прабіркі;
  
• 
  энтэракокі і пнеўмакокі - нязначнае дыфузнае памутненне, якое ў энтэракокаў больш інтэнсіўнае з далейшым утварэннем асадку: крошкападобнага, пылепадобнага, зярністага, хлоп’епадобнага.
  

• 
  ферментатыўныя ўласцівасці вар’іруюць у залежнасці ад віду стрэптакокаў; ферментуюць вугляводы – глюкозу, цукрозу і іншыя без выдзялення газу;
  
• 
  выдзеленыя культуры стрэптакокаў дыферынцыруюць па іх адчувальнасці да жоўці, аптахіну, здольнасці вырастаць на асяроддзях з павышаным утрыманнем NaCl, рэдуцыраваць метыленавую сіньку, тэрмарэзістэнтнасці і іншых ферментатыўных уласцівасцях (глядзі табліцу 1);
  
• 
  протэалітычныя уласцівасці адсутнічаюць;
  
• 
  на крывяным МПА выклікаюць гемоліз.
  
• 
  для дыферэнцыяцыі Ent.faecalis ад Ent.faecium выкарыстоўваюць асяроддзе з тэлурытам калія, на якім Enterococcus faecium не вырастае, а таксама энтэракокавае дыферэнцыяльна-дыягнастычнае асяроддзе, на якім Ent.faecalis утварае вішнёва-чырвоныя калоніі, а Ent.faecium – бясколерныя ці белыя.
  

• 
  для вызначэння патагеннасці заражаюць падскурна белых мышэй, трусоў (глядзі табліцу).
  

• 
  выкарыстоўваюць рэакцыю прэцыпітацыі для тыпізацыі выдзеленых культур.
  

Табліца 1