М.І. Таранда, С. Б. Пазняк, А. Г. Смалей Лабараторная дыягностыка бактэрыяльных і мікозных інфекцый сельскагаспадарчай і хатняй жывёлы

Табліца 2

Вызначэнне патагеннасці ўзбуджальнікаў стрэптакакозаў

Захвор-ванне	Від жывёл	Метад за-раджэння	Доза	Від уносімага матэрыялу	Тэрмін назірання
1	2	3	4	5	6
Дыпла-кокавая септы-цэмія	3 белыя мышы (14-16 г)	Унутры брушынна	0,5 мл	Сутачная бу-лённая куль-тура ці суспензія патматэрыялу	6 дзён, гібель часцей праз 1-2 сутак
Мыт	2 белыя мышы (12-15 г)	Падскурна ў вобласці спіны	0,1 мл 0,5 мл	Гной ці булён-ная культура Суспензія з органаў ці выцяканні з носу	10 дзён, праз 2-7 сутак
Стрэпта-кокавы поліарт-рыт ягнят	2 белыя мышы (12-15 г) трусы па 500 г	Падскурнаун/брушынна	0,5 мл 1,0 мл	Булённая культура ці суспензія	5 сутак, мышы гі-нуць праз 3 сутак, трусы – 5
1	2	3	4	5	6
Стрэпта-кокавая септыцэ-мія птушак	2 белыя мышы 20-25 г	Унутры-брушынна	0,2 мл	Булённая культура ці суспензія	5 сутак, гінуць праз 1-4 суткі
Стрэпта-какозы с/г жывёлаў	3 белыя мышы 14-16 г	Унутры-брушынна	0,5 мл	Булённая культура	5 сутак, гінуць праз 1-2 сутак
Энтэра-кокавая інфекцыя	3 белыя мышы 18-20 г	Унутры-брушынна	0,5 мл	Суспензія з МПА, канцэнтраваная мікробная культура	5 сутак, гінуць праз 1-3 сутак

Схема лабараторнай дыягностыкі стрэптакакозаў



Схема лабараторнай дыягностыкі мастыта


Рожа свіней
Рожа свіней – інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца пры вострым працяканні септыцэміяй і запаленчай эрытэмай скуры, пры падвострым - “крапіўніцай”, пры хранічным – эндакардытам і артрытамі.

Класіфікацыя ўзбуджальніка:

Род: Erysipelothrix
Від: E.rhusiopathiae

Успрыімлівыя жывёлы: пераважна свінні ва ўзросце ад 3 да 12 месяцаў. Могуць хварэць ягняты, авечкі, птушкі і іншыя; успрыімлівы і чалавек; носьбітамі з’яўляюцца марскія і прэснаводныя рыбы.

• 
  заражэнне адбываецца ў асноўным аліментарным шляхам, бактэрыі спачатку асядаюць у міндалінах і салітарных фалікулах, дзе размнажаюцца і сваімі таксінамі выклікаюць сенсібілізацыю арганізма, якая праяўляецца ў выглядзе разнастайных пашкоджанняў скуры. Гематагенным і лімфагенным шляхам бактэрыі разносяцца па ўсім арганізме і выклікаюць сепсіс;
  
• 
  фактарамі вірулентнасці з’яўляюцца эндатаксіны і агрэсіны.
  

• 
  тонкія, простыя ці злёгку выгнутыя палачкі да 1,5 мкм
  
• 
  грамстаноўчыя;
  
• 
  спор не ўтвараюць;
  
• 
  капсул не ўтвараюць;
  
• 
  нерухомыя.
  

• 
  факультатыўныя анаэробы (мікрааэрафіл 5-10% СО₂);
  
• 
  аптымальная тэмпература 37^оС;
  
• 
  тэрмін культывавання ад 18-20 да 48 гадзін.
  

• 
  на МПА – дробныя, расінчатыя, празрыстыя калоніі;
  
• 
  на МПБ – лёгкае памутненне, якое праз 48-72 гадзіны прасвятляецца і на дне ўтвараецца асадак, які пры ўзбоўтванні падымаецца ў выглядзе муаравай стужкі;
  
• 
  на МПЖ – раўнамерныя адросткі, якія адыходзяць ад цэнтральнага стрыжня.
  

• 
  валодаюць цукралітычнымі ўласцівасцямі і раскладаюць без газу глюкозу, лактозу, левулёзу, галактозу, не раскладаюць саліцын, маніт і цукрозу; утвараюць серавадарод.
  

• 
  заражаюць белых мышэй падскурна патматэрыялам ці 1-2 сутачнай агаравай культурай, якія гінуць праз 2-4 сутак. З органаў загінуўшых мышэй робяць высевы на МПБ і МПА для выдзялення чыстай культуры; можна заражаць і галубоў у грудную мышцу.
  

• 
  РА: вылучаная культура з лячэбнай сыроваткай 1:50, РІФ.
  

Лістэрыёз – інфекцыйная хвароба, якая характарызуецца пашкоджаннем у жывёл нэрвовай сістэмы, септычнымі з’явамі, абортамі і мастытамі.

Род: Listeria

• 
  заражэнне адбываецца аліментарным шляхам;
  
• 
  узбуджальнік распаўсюджваецца гематагенным і лімфагенным шляхамі, выклікае дэгенератыўныя змены ў парэнхіматозных органах, пашкоджвае нервовую і палавую сістэмы.
  

• 
  метады афарбоўкі: простая афарбоўка, па Граму.
  

• 
  поліморфныя палачкі да 3 мкм, размяшчаюцца па адной, папарна, часта ў выглядзе рымскай лічбы V;
  
• 
  грамстаноўчыя;
  
• 
  спор не ўтвараюць;
  
• 
  капсулу не ўтвараюць;
  
• 
  рухомыя ў маладых культурах, якія выраслі пры тэмпературы пакоя.
  

• 
  факультатыўныя аэробы;
  
• 
  аптымальная тэмпература;
  
• 
  тэрмін культывавання (штодзённы агляд) да 3-4 сутак.
  

• 
  на МПБ памутненне асяроддзя з утварэннем слізістага асадку;
  
• 
  на МПА – дробныя, круглыя, празрыстыя калоніі;
  
• 
  на крывяным МПА вакол калоній зоны гемоліза.
  

• 
  валодаюць цукралітычнымі ўласцівасцямі – раскладваюць саліцын;
  
• 
  не разрэджваюць жэлаціну, не ўтвараюць індол і серавадарод;
  
• 
  прадукуюць каталазу;
  
• 
  валодаюць гемалітычнымі ўласцівасцямі.
  

• 
  Зараджаюць унутрыбрушынна ці ўнутрывенна белых мышэй, або трусоў, кератаканьюктывальная проба.
  

РА і РЗК (рэакцыя звязвання камплемента) з сыроваткаю крыві доследных жывёл;

РА – для дыферэнцыяцыі вылучаных лістэрый (мікробная культура і полівалентная лістэрыёзная сыроватка).


Схема лабараторнай дыягностыкі лістэрыёзу



Пастэрэлёз, гемафілёзны полісеразіт, актынабацылёзная плеўрапнеўманія
Пастэрэлёз – інфекцыйнае захворванне, якое характэрызуецца септыцэміяй і запаленча-гемарагічнымі працэсамі ва ўнутраных органах, на слізістых і серозных абалонках, пашкоджаннем кішэчніка; пры хранічным працяканні запаленнем лёгкіх, артрытамі. У дарослых жывёл магчымы аборты, а ў людзей харчовыя таксікаінфекцыі.

Класіфікацыя ўзбуджальніка:

сям’я: Pasteurellaceae

• 
  P.multocida – выдзяляюць у кароў і свінаматак пры абортах, у авечак і кароў пры мастытах, у цялят і ягнят – пры артрытах і іншых лакальных паталагічных працэсах;
  
• 
  P.haemolytica – тое ж, што і P.multocida;
  
• 
  P.ureae – выдзяляюць ад чалавека пры хранічным атрафічным насмарку;
  
• 
  P.pneumotropica – выклікае эпізаатычнае захворванне мышэй, трусоў і іншых лабараторных грызуноў, якое праяўляецца паражэннем органаў дыхання і ўтварэннем абсцэсаў;
  
• 
  P.aerogenes – сталы насельнік кішэчнага тракту ў свіней;
  
• 
  P.gallinarum – існуе як каменсал у верхніх дыхальных шляхах птушак і часам буйной і дробнай рагатай жывёлы, мае нізкую вірулентнасць і часцей асацыіруецца з хранічнымі рэспіраторнымі захворваннямі птушак.
  

• 
  заражэнне жывёл адбываецца аліментарным і паветрана-кропельным шляхамі;
  
• 
  узбуджальнік размнажаецца і трапляе ў кроў і лімфу, выклікае септыцэмію;
  
• 
  эндатаксіны і агрэсіны пашкоджваюць сценкі сасудаў, чым выклікаюць масавыя крывазліцці, з’яўляюцца ацёкі. Усё гэта прыводзіць да змярцвення тканак.
  

метады афарбоўкі: простая афарбоўка метыленавай сінькай Лёфлера (з наступнай апрацоўкай мазка на працягу некалькіх секунд 0,5-1 %-ным растворам воцатнай кіслаты), па Граму, Раманоўскаму-Гімзу.

• 
  кароткія палачкі да 1,5 мкм, размешчаныя адзіночна; у паталагічным матэрыяле палачкі афарбоўваюцца біпалярна (больш інтэнсіўна метыленавай сінькай афарбоўваюцца палюсы клеткі); у мазках з культур кокападобныя і размешчаны адзіночна, парамі, радзей ланцужкамі;
  
• 
  грамадмоўныя;
  
• 
  спор не ўтвараюць;
  
• 
  утвараюць капсулу (толькі патагенныя штамы);
  
• 
  нерухомыя.
  

• 
  факультатыўныя анаэробы;
  
• 
  аптымальная тэмпература +37^оС;
  
• 
  аптымальная рН 7,2-7,4;
  
• 
  тэрмін культывавання 18-20 гадзін.
  

• 
  на цвёрдых асяроддзях – дробныя (да 3 мм), празрыстыя, з роўнымі краямі калоніі склізістай кансістэнцыі, шэрага колеру; на крывяным агары P.haemolytica ўтварае пукатыя, бліскучыя розных памераў калоніі, якія прасвечваюцца і маюць вакол сябе зону гемолізу; P.haemolytica можа расці на асяроддзі Мак-Конкі, чым адрозніваецца ад P.multocida;
  
• 
  на вадкіх – нязначнае памутненне, на дне асядае склізісты асадак, які пры ўстрэсванні паднімаецца ў выглядзе “коскі” (“касічкі”).
  

• 
  валодаюць цукралітычнай актыўнасцю, ферментуюць з утварэннем кіслаты без газу глюкозу, цукрозу, галактозу, сарбіт і маніт; не ферментуюць лактозу, рамнозу, рафінозу, дульцыт;
  
• 
  не разрэджваюць жэлацін, не зварочваюць і не пептызуюць малако, не растуць ў жоўці быка і лізіруюцца ёю, рэакцыя з метыленавым сінім і Фогеса-Праскаўэра – адмоўная;
  
• 
  утвараюць індол;
  
• 
  рэдукуюць нітраты (у МПБ з 1 % нітрата калія);
  
• 
  не выклікаюць гемолізу, акрамя P.haemolytica;
  
• 
  валодаюць каталазнай актыўнасцю.
  

• 
  даследуемым матэрыялам ад буйной рагатай жывёлы, свіней, авечак зараджаюць падскурна белых мышэй і трусоў (не пастэрэланосьбітаў, для чаго трусам закапваюць у нос па 2 кроплі 0,5 % воднага раствору брыльянтавай зелені; з’яўленне гнойных выдзяленняў з носавах адтулін сведчыць аб пастэрэланосьбіцтве, пасля чаго такіх трусоў не выкарыстоўваюць у вопыце); суспензіяй (0,5 мл) з патматэрыялу ці 18...24 гадзіннай выдзеленай культурай зараджаюць двух белых мышэй; вірулентныя штамы P.multocida (сераварыянт В), якія з’яўляюцца ўзбуджальнікамі гемарагічнай септыцэміі, выклікаюць гібель жывёлаў праз 24-72 гадзіны, а слабавірулентныя ( варыянты А і Д), якія выклікаюць пнеўманіі – праз больш працяглы тэрмін – да 7 сутак
  

• 
  матэрыялам ад птушак заражаюць унутрымышачна галубоў, курэй, качак, якія гінуць праз 18-36 гадзін.
  

Тэрмін даследавання - 10 дзён.

Для актыўнай імунізацыі выкарыстоўваюць відаспецыфічныя эмульгіраваныя вакцыны для буйной рагатай жывёлы і для свіней; прэцыпітыраваную вакцыну для авечак і коз. Для свіней выкарыстоўваецца асацыяваная вакцына супраць пастэрэлёзу, сальманелёзу, дыплакокавай септыцэміі. Для прафілактыкі і лячэння хворых жывёл выкарыстоўваюць гіпер’імунную сыроватку.

P.haemolytica “+”

Сям’я: Pasteurellaceae

Род: Haemophilus

Від: Н.parasuis

• 
  узбуджальнікі захворвання знаходзяцца на слізістых абалонках носавай поласці здаровых свіней і магчыма носьбітамі іх з’яўляецца да 70 % пагалоўя свіней;
  
• 
  пры зніжэнні рэзістэнтнасці арганізму ўзбуджальнік пранікае праз слізістыя абалонкі ў кроў і заносіцца крывёю на серозныя абалонкі ці тканкі лёгкіх, а эндатаксіны, якія ўтвараюцца, выклікаюць розныя запаленчыя працэсы. У асобных жывёл узбуджальнікі адсарбіруюцца і размнажаюцца ў сінавіяльным слоі капсулы суставаў, часта пранікаюць праз гематаэнцэфалічны бар’ер і пашкоджваюць галаўны мозг.
  

• 
  экссудат з перытаніяльнай, плеўральнай поласцяў, саскрэбы з пашкоджаных серозных абалонак, суставаў;
  

• 
  Метады афарбоўкі: па Граму, па Гінсу;
  

• 
  поліморфныя дробныя палачкі да 0,5 мкм, могуць быць у выглядзе кароткіх ланцужкоў і нават кокаў;
  
• 
  грамадмоўныя;
  
• 
  спор не ўтвараюць;
  
• 
  утвараюць капсулу, якую выяўляюць па Гінсу;
  
• 
  нерухомыя.
  

• 
  факультатыўныя анаэробы;
  
• 
  аптымальная тэмпература 37...38 ^оС;
  
• 
  аптымальная рН – 7,2-7,6;
  
• 
  высяваюць на падсушаныя асяроддзі;
  
• 
  тэрмін культывавання 24...48 гадзін.
  

• 
  на крывяным МПА з “баккармілкаю” у зоне 1-2 см, што прылягае да культуры “баккармілкі”, вырастаюць дробныя (0,2-0,4 мм у дыяметры), выпуклыя, з бліскучай паверхняй, склізістыя калоніі без наяўнасці зоны гемолізу. Калоніі памяншаюцца па меры аддалення ад баккультуры; на крывяным агары без “баккармілкі”рост культур H.parasuis на адбываецца.
  

• 
  на сыроватачным МПБ і іншых вадкіх асяроддзях з дабаўленнем НАД рост у выглядзе раўнамернага памутнення асяроддзя і лёгкай апалесцэнцыі (з-за наяўнасці капсулы).
  

• 
  цукралітычныя і пратэалітычныя ўласцівасці праяўляюцца слаба: раскладваюць глюкозу, цукрозу, манозу, не раскладваюць лактозу, прычым да асяроддзяў Гіса дабаўляць сыроватку крыві не патрэбна. Улік вынікаў праводзяць праз 18...24 гадзіны.
  
• 
  не вылучаюць урэазу, якую вызначаюць на асяроддзі Закса, індол, аксідазу, не зварочваюць і не пептанізуюць малако, не разрэджваюць жэлаціну;
  
• 
  рэдуцыруюць (аднаўляюць) нітраты да нітрытаў;
  
• 
  серавадарод ±, бэта-галаксідаза ±;
  
• 
  гемоліз не выклікаюць.